Муай-тай

Муйа тай, күресті құралсыз жүргізу әдісімен, ежелгі Муай Боран өнерінен шығып келеді, пайда болуы бирнеше мың жыл бұрынға кетеди. Сонымен қатар, муай тай басқа күрес өнерінен келіп шығыды деген көзқарас таралған: краби крабонг (тай. «қылышпен таяқ»). Тап осы өнер құралмен жұмыс жасауда негізделгентіктен, бірінші кезекте үнді, қытай және жапон жарыстарының жүргізу әдістерінде қалыптасқан, тікелей байланыс онша емес шығар, алайда , «краби крабонг» муай тайға айқын ықпалын тигізген, бұған кейбір аяқ соққылар, қармау және рам муай салттық биінің қимыл техникалары күәгер болып табялады. Муйа тайдың бүгінгі күндегідей қалыптасуы XVI ғасырдың екінші жартылайында басталған, сол кезде бұл өнер «май си сок» деп аталған. Аютия мемлекеті құрылуымен жаңа атау пайда болды – «пахуют» («көп тарапты жарыс»). «Муйа тай» термины Аютияның құлауы және жаңа мемлекет- Сиаммен бір уақытта пайда болды, алайда, 1934 жылға дейін «пахуют» атауы бұрыңғы атаумен тең қолданылып жүрді. 1934 жылы Сиам өз атауын Тайланд деп ауыстырды, «муай тай» термины бір жолата бекітілді. Аютияда пахуютқа байыпты көз болған: үйрену міндетті түрде әскерлермен патша отбасыларына бірдей өткізілген.
Одан тыс көңіл көтеретін мерекелерде патшп көз алдында жарыстар өткізілген. Ең үздік жауынгерлерді патша гвардиясына алып дворянский титул атақтары берілген. Осындай жаңа дворяндар «муай луанг» немесе «патша жауынгерлері» деп бейресми аталған. Тіпті ең үздік жауынгерлерден патша полк күзеттері құрылып «гром нак муай» («муай жауынгерлерінің полкі») деп аталған. Осындай муай патронажы Рам VII патшасына дейін өмір сүрді.
«Муай тай» ереже бойынша жарыс
Басқа атаулары: сегіз аяқ-қол жарысы
Орнаған датасы: 2 мың жылдан бұрын.
Ел: Тайланд
Негіз салушысы: Муай Боран
Атақты ерушілер:
Тони Джаа, Буакхау По. Прамук, Рамон Деккерс,Мирко Филипович, Бадр Хари, Джина Карано,Петер Артс, Алексей Игнашов, Забит Самедов,Джорджио Петросян, Майк Замбидис.
Тай боксы немесе муай тай – ежелгі тай жауынгерлік өнері және басқалармен ұқсас прадал серэй деген үндіқытайлық (Камбоджа), томой (Малайзия), лэхвей (Мьянма) және муай лао (Лаос) жауынгерлік өнерлерінен келіп шыққан Тайландтың жауынгерлік өнері. «Муай» термины санскриттік мавья және тай дегеннен келіп шығып, «еркін жарыс» мағынасын білдіреді.
Замандас муйа тайда жұдырықпен, табанмен, сирақпен, шынтақ және тіземен соққы беруге болады, сондықтан муай тайды «сегіз қол-аяқ сайысы» деп атайды. Муай тай өз елінде XVI ғасырда атақты болған, бірақ бұл спорт түрі ХХ ғасырдың екінші жартылайында тай жауынгерлері басқа жекпе-жек жарыстарында бірнеше әсерлі жетістіктерге жетіп әлем бойынша атаққа ие болды. Бүгінгі күнде муай тай Тайландта баяғыдай атаққа ие болып келуде, тіпті «Муйа Тай ұлттық боксы күні» мерекесі бар. Көбінесе аралас жауынгер өнерлерінің жарыстарында тік тұру үшін муай тайды жіті қолданып дамып келе жатқаны себепті, Тайланд шегінен тысқары тай боксы өсуді жалғастыруда. Муай тай олимпиадалық спорт түріне жатпасада, аймақтық, ұлттық және халықаралық деңгейде жарыстар өткізіледі.